Η ΧΑΠ αποτελεί μία σύγχρονη πανδημία που οφείλεται στο κάπνισμα. Η διακοπή του καπνίσματος είναι ο μόνος χειρισμός που μπορεί να καθυστερήσει την εξέλιξή της. Όλες οι ερευνητικές προσπάθειες επικεντρώνονται στην πρώιμη διάγνωση της νόσου.
Η ΧΑΠ είναι σήμερα η τέταρτη αιτία θανάτου παγκοσμίως, ενώ έως το 2020 αναμένεται να αποτελεί την 3η αιτία θανάτου και την 5η αιτία αναπηρίας. Αποτελεί σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας, αντιπροσωπεύοντας σημαντικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας σε ολόκληρο τον κόσμο που οδηγεί σε αυξανόμενες οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις.
Η επίπτωση, η νοσηρότητα και η θνητότητα της ΧΑΠ ποικίλει ανάμεσα στις διάφορες χώρες, καθώς και ανάμεσα σε διαφορετικές ομάδες της ίδιας χώρας. Η ΧΑΠ είναι το αποτέλεσμα της συνεχούς έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου για δεκαετίες.
Συχνά, η επίπτωση της νόσου συνδέεται ευθέως με την επίπτωση της καπνιστικής συνήθειας, αν και σε πολλές χώρες η εξωτερική, επαγγελματική και εσωτερική μόλυνση του αέρα (το τελευταίο αποτελεί αποτέλεσμα της καύσης ξύλου ή άλλων υλικών βιομάζας) αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου.
Η επίπτωση της νόσου αναμένεται να αυξηθεί περαιτέρω τις επόμενες δεκαετίες λόγω της συνεχιζόμενης έκθεσης στους παράγοντες κινδύνου (κυρίως κάπνισμα) και της γήρανσης του πληθυσμού. Η ΧΑΠ αποτελεί σοβαρή αιτία νοσηρότητας και θνητότητας και στην Ελλάδα.
Η επίπτωση της φτάνει στο 8.4% στο γενικό πληθυσμό (11.6% στους άντρες και 4.8% στις γυναίκες).
Ορισμός
Η ΧΑΠ, σύμφωνα με τον τελευταίο ορισμό της από την GOLD (Global Initiative on Obstructive Lung Disease), είναι μια συχνή πάθηση που μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί, χαρακτηρίζεται από εμμένουσα απόφραξη των αεραγωγών που είναι συνήθως προοδευτική και σχετίζεται με μια υπερβολική χρόνια φλεγμονώδη απάντηση των αεραγωγών και των πνευμόνων σε βλαπτικά σωματίδια ή αέρια.
Οι παροξύνσεις και οι συνυπάρχουσες παθήσεις συμβάλλουν στη συνολική βαρύτητα της νόσου σε συγκεκριμένους ασθενείς.
Πρόκειται για μια πολυπαραγοντική νόσο με σημαντικές συστηματικές εκδηλώσεις. Μία πολυεθνική μελέτη έδειξε ότι το 35% των ασθενών με ΧΑΠ πεθαίνουν από την ίδια τη νόσο, το 27% από καρδιαγγειακή νόσο, το 21% από καρκίνο ενώ το 17% καταλήγει από άλλα αίτια.
Η εξάπλωση του καπνίσματος δίνει στη νόσο τη μορφή σύγχρονης πανδημίας.
Διάγνωση
Η ΧΑΠ, όπως αναφέρθηκε, είναι μία πολυπαραγοντική νόσος που χαρακτηρίζεται από μεγάλη ετερογένεια και αυξημένη επίπτωση στο γενικό πληθυσμό. Σήμερα αποτελεί την 4η αιτία θανάτου παγκοσμίως και οφείλεται κατά κύριο λόγο στο κάπνισμα.
Πρόκειται για μία νόσο που μπορεί να διαγνωσθεί σε πρώιμο στάδιο με τη βοήθεια της σπιρομέτρησης. Άτομα πάνω από 40 ετών με ιστορικό καπνίσματος αποτελούν την ομάδα υψηλού κινδύνου. Θα πρέπει να υποβάλλονται σε σπιρομέτρηση με στόχο να προσδιοριστεί το επίπεδο της βλάβης στην αναπνευστική λειτουργία που έχει επιφέρει η συνήθεια του καπνίσματος.
Tα συχνότερα συμπτώματα της νόσου είναι ο βήχας, η αυξημένη απόχρεμψη και η δύσπνοια στην κόπωση. Σε πιο προχωρημένα στάδια ο ασθενής μπορεί να παρουσιάζει συριγμό, κυάνωση, καθώς και συστηματικές εκδηλώσεις, όπως καχεξία, μυϊκή αδυναμία, οστεοπόρωση, κατάθλιψη, αναιμία χρονίας νόσου και σημεία πνευμονικής καρδίας.
Η διάγνωση της ΧΑΠ πρέπει να θεωρείται πιθανή σε κάθε ασθενή που παρουσιάζει δύσπνοια, χρόνιο βήχα ή απόχρεμψη ή/και έκθεση σε παράγοντες κινδύνου της νόσου.
Απαραίτητος για τη διάγνωση είναι ο λειτουργικός έλεγχος των πνευμόνων (σπιρομέτρηση προ/μετά βρογχοδιαστολή). Η απόφραξη της ροής του αέρα που παρουσιάζουν οι ασθενείς με ΧΑΠ καταγράφεται στη σπιρομέτρηση. Ο βίαια εκπνεόμενος όγκος αέρα στο 1ο δευτερόλεπτο (FEV1) και η βίαιη ζωτική χωρητικότητα (FVC) καταγράφονται σε απόλυτες τιμές (λίτρα) και σε ποσοστά επί των προβλεπομένων τιμών αναλόγως της ηλικίας, του ύψους, του φύλου και της φυλής.
Η απόφραξη της ροής του αέρα (σπιρομετρική επιβεβαίωση της διάγνωσης ΧΑΠ) ορίζεται ως ελάττωση του FEV1 < 80% της προβλεπόμενης τιμής και του λόγου FEV1 / FVC < 70%.
Εκτίμηση ασθενών με ΧΑΠ
Για την εκτίμηση των ασθενών με ΧΑΠ είναι απαραίτητα στοιχεία
η εκτίμηση των συμπτωμάτων,
η εκτίμηση της απόφραξης των αεραγωγών (σπιρομέτρηση),
η εκτίμηση του κινδύνου εμφάνισης παροξύνσεων και
η εκτίμηση των συνυπαρχουσών παθήσεων.
Οι ασθενείς με ΧΑΠ έχουν αυξημένο κίνδυνο για (α) Καρδιαγγειακές παθήσεις, (β) Οστεοπόρωση, (γ) Λοιμώξεις αναπνευστικού, (δ) Άγχος και Κατάθλιψη, (ε) Σακχαρώδη διαβήτη και (στ) Καρκίνο του πνεύμονα. Οι συνυπάρχουσες παθήσεις μπορεί να επηρεάσουν την έκβαση των ασθενών (θνητότητα, νοσηλείες) και πρέπει να αξιολογούνται τακτικά και να αντιμετωπίζονται κατάλληλα.
Γεώργιος Χειλάς, Πνευμονολόγος Επιστημονικός, συνεργάτης Α’ΚΕΘ-ΕΚΠΑ Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» Συντονιστής Ομάδας ΧΑΠ της Ε.Π.Ε. και ο
Θεόδωρος Βασιλακόπουλος, Αν.
Καθηγητής Διευθυντής Α’ΚΕΘ-ΕΚΠΑ Νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» Υπεύθυνος Ομάδων Εργασίας ΧΑΠ και Άσθματος της Ε.Π.Ε.
iatronet.gr
